تحلیل شمایل نگاری و گاهنگاری سنگ نگاره های قصرقند نیکشهر

سنگ نگاره یکی از آثار فرهنگی و هنری اقوام مختلف انسانی است که تاکنون مجموعه های متنوعی از آن در بسیاری از نقاط دنیا به دست آمده است. بلوچستان از جمله مناطق بسیار غنی این هنر بدوی در ایران است که در بخش هایی مانند سراوان، سرباز و خاش مجموعه های فراوانی از آنها شناسایی شده است. مطالعه هر یک از این مجموعه ها می تواند در شناخت تاریخ هنر، تاریخ اجتماعی و فرهنگی، مذهبی، جانورشناسی و بوم شناسی منطقه موثر واقع شود. بخش قصرقند نیکشهر یکی از مناطق بسیار مهم بلوچستان از نظر هنر صخره ای است که در جریان یک بررسی باستان شناختی تعداد یازده مجموعه سنگ نگاره از آن در امتداد رودخانه کاجو شناسایی گردید. پس از ثبت و مستند نگاری این مجموعه ها که با روش های متداول در باستان شناسی صورت گرفت، مشخص گردید که نقوش قصرقند با دو روش ضربه های مستقیم و ایجاد خراش به صورت مسبک بر سطح سنگ ایجاد شده اند. این نقوش از نظر نقش مایه به سه دسته انسانی، جانوری و هندسی تقسیم و از نطر موضوع نقش به گروه های فرعی تقسیم می گردند که در این پژوهش همراه با تصاویر و طرح، پس از توصیف، تحلیل شده اند. تحلیل شمایل نگاری و ارائه یک تاریخ نسبی از سنگ نگاره های قصرقند از جمله مهمترین اهدافی است که علاوه بر آنچه پیش از این گفته شد در این طرح دنبال گردید. مطالعه نقوش صخره ای قصرقند نشان داد که سنگ نگاره های مذکور در بردارنده مشابهت های فراوانی با چنین آثاری از دیگر نقاط ایران است. این مسأله می تواند ناشی از ارتباطات فرهنگی و مشابهت های زیستی و اجتماعی منطقه بلوچستان با دیگر نواحی ایران تلقی گردد اما در عین حال تفاوت هایی میان نقوش منطقه قصرقند با سایر نقاط ایران مشاهده می شود که می توان با استناد به آنها نوعی مرزبندی منطقه ای و فرهنگی میان سنگ نگاره-های بلوچستان با سایر نقاط ایران ترسیم کرد. برای ایجاد یک گاهنگاری نسبی از سنگ نگاره های قصرقند از روش مقایسه گونه شناختی استفاده گردید. بدین منظور برخی از نقوش سنگ نگاره ها با نقوش موجود بر روی سایر مواد فرهنگی منطقه جنوب شرق ایران و پاکستان مورد مقایسه و تطبیق قرار گرفتند. بر این اساس سنگ نگاره های قصرقند از نظر زمانی به سه دوره؛ عصر مفرغ، دوره تاریخی و اسلامی تاریخگذاری شده اند.